Kara umowna stanowi środek zabezpieczający dla wierzyciela, zawierającego umowę ze stroną, która się z niej nie wywiązała bądź nie dotrzymała ustalonych wcześniej warunków. Warto wiedzieć, na czym polega ta instytucja i kiedy będzie dla nas odpowiednim rozwiązaniem. W poniższym artykule przedstawimy wszystkie najważniejsze informacje na ten temat.
Kara umowna wedle przepisów polskiego prawa
Polskie prawo definiuje karę umowną jako instytucję prawa zobowiązań. W tym przypadku strony umowy mogą ustalić między sobą wszystkie jej warunki. Więcej na ten temat przeczytasz na stronie https://adwokatspiewak.pl/kara-umowna-zagadnienia-prawne. Przepisy dotyczące całej procedury znajdują się w Kodeksie Prawa Cywilnego, a w szczególności w art. 483 § 1 oraz 484 § 1.
Zgodnie z art. 483 § 1 “Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy”.
Art. 484 § 1 traktuje natomiast o konsekwencjach niewykonanego zobowiązania: “W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły”.
Drugi paragraf tego przepisu mówi także o tym, że w momencie, w którym zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części, dłużnik może zażądać zmniejszenia wysokości kary umownej. Tutaj warto wspomnieć o tym, że taka opcja obowiązuje również w przypadku, w którym kara umowna jest rażąco wygórowana.
Jakie wyróżniamy rodzaje kary umownej?
Decydując się na zawarcie w umowie wzmianki o zastosowaniu kary za niewłaściwe wykonanie zobowiązania, musimy wiedzieć, że istnieje kilka jej wariantów, z których możemy skorzystać. Warto wiedzieć również, że w jednej umowie możemy zamieścić przepisy dotyczące kilku rodzajów kar. Polskie prawo wyróżnia następujące rodzaje kar:
- Kara umowna wyłączna. Jest to najczęściej wybierany wariant przewidujący zapłatę przez dłużnika konkretnej kwoty zapisanej w umowie. Istotne jest również to, że sposób jej wyliczenia nie może ulec zmianie, nawet gdy szkoda doznana przez jedną ze stron przewyższa jej wysokość.
- Kara umowna alternatywna. Ten rodzaj rekompensaty umożliwia wierzycielowi swobodę wyboru podstawy, z jakiej będzie dochodził swoich roszczeń. Może on skorzystać z kary przewidzianej w tym porozumieniu lub zrezygnować z niej i dochodzić całości swoich roszczeń na podstawie odpowiedzialności odszkodowawczej ponoszonej przez dłużnika. Jednak wybór dokonany przez poszkodowaną stronę jest ostateczny i w pełni wiążący.
- Kara umowna zaliczalna. Obok informacji o wysokości sankcji, zawiera ona zapis wskazujący na możliwość dochodzenia równolegle odszkodowania uzupełniającego i dochodzonego na podstawie odrębnych przepisów Kodeksu Cywilnego. Tutaj bardzo ważne jest to, że poszkodowany musi każdorazowo udowodnić wysokość szkody, jakiej doznał.
- Kara umowna kumulatywna. Ten zapis pozwala wierzycielowi na żądanie zapłaty przewidzianej w porozumieniu kary umownej, jak i naprawienia całości szkody na zasadach ogólnych, niezależnie od ich wysokości. Jest to jednak najrzadziej wybierana opcja rekompensaty.
Jakie funkcje spełnia instytucja kary umownej?
Kara umowna pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną, czyli najprościej mówiąc zapłatę odszkodowania. Poza tym ma ona również funkcję represyjną (stosowaną głównie w przypadku kary umownej kumulatywnej), a także stymulacyjną. Ta druga polega na dochodzeniu realnego wykonania powierzonego przez wierzyciela zobowiązania. Wywieranie wpływu na dane zachowanie dłużnika można określić również jako funkcję prewencyjną.
